Hoe oud is de weg naar Kralingen?
Kralingen, een van de meest geliefde wijken van Rotterdam. Een wijk waar mensen volgens het gezegde al sinds jaar en dag naar toe willen. Geen wonder, het is een voornaam dorp in de stad met prachtige huizen bij het bos en de plas. Het is een plek waar daarom veel mensen willen wonen, maar waar het woningaanbod beperkt is. Daar gaat verandering in komen. Na jaren van praten, ontwerpen en overtuigen ligt er een plan om iets verderop aan de Kralingse plas een nieuwe wijk te realiseren. Eentje met hetzelfde karakter, vertaald in een eigentijds jasje. Maak kennis met Nieuw Kralingen.
Hoho, geen retro
Een belangrijke initiatiefnemer voor Nieuw Kralingen is Adriaan Geuze, oprichter van West 8, een bureau voor stedenbouw en landschapsarchitectuur. Zijn nadrukkelijke betrokkenheid uit zich ook in het ontwerp: de openbare ruimte wordt een zichtbare pijler van de nieuwe wijk. Een inspirerend gegeven, want het bepaalt net zoals in Oud Kralingen de kwaliteit van de straat en de wijk met kromme straatjes, lommerrijke lanen en grote vijvers. De vraag is hoe je deze openbare ruimte flankeert: welke architectuur maakt Nieuw Kralingen tot een 21e -eeuwse wijk met een vleugje romantiek waarin de huizen en het groen samen een eenheid vormen?
Met vier architectenbureaus is gewerkt aan het ontwerp van de straatwanden van deze nieuwe wijk. In alle eerlijkheid was het voor ons misschien wel een van de lastigste opgaven die wij ooit op tafel kregen. Een prêt-à-porter gevelontwerp bedenken om daarmee de visuele rijkdom van Oud Kralingen te echoën, is niet zo ingewikkeld; die werkwijze komt vaak genoeg voor en het resultaat ervan noemen we dan retro. Er zijn genoeg Vinex wijken in Nederland daarmee volgebouwd, niks mis mee, maar wij denken dat het anders kan.
Om Deelder te parafraseren: Kralingen is geen illusie, door de camera gewekt, Kralingen is niet te filmen, Kralingen is vééls te ècht. Een denktrant die door de opdrachtgevers en de gemeente wordt gedeeld.
Rijke aannemersarchitectuur
Maar wat is dan dat echte? Dat Kralingse? Neem een keer de tijd om op een zondagmiddag door Kralingen te wandelen, van plas tot dijk, en merk hoe je wordt overweldigd door een rijkdom aan gekrulde vensterbanken, wulpse erkers, extreem dunne kozijnen, massieve kroonlijsten, ingewikkelde goten, prachtig smeedwerk, verschillende opstapjes en geglazuurde ornamenten. En dit alles samengesmolten tot één blok, één straat, één wijk.
De gemeenschappelijke deler van al deze prachtige gevels is aannemersarchitectuur van het meest bijzondere soort. Elk pand of elke reeks van panden uit zich door een enorme expressie van bouwkundige elementen. Elementen die op zichzelf niet bijzonder zijn: een goot, een deurknop, een raam, een drempel, et cetera. Maar de enorme aandacht voor detail, het ambachtswerk en het wegblijven bij abstractie heeft tussen 1880 en 1940 een prachtig exposé van bouwen laten ontstaan. In deze romantiek, in dit verhaal over bouwen en liefde voor het maken van huizen, hebben we de parallel gevonden met Nieuw Kralingen: een manier van bouwen om Haute Couture te realiseren met de potentie de wijk net zo mooi oud te laten worden als het origineel.
Expressie en vertelkracht
Om dat voor elkaar te krijgen, hebben we een nauwkeurige analyse gemaakt van alle bouwkundige elementen die in cultuurhistorisch perspectief een gevel maken; een enorme collectie, door ons vertaald naar deze tijd. Als een verbeelding van de stand van techniek, maar ook als antwoord op kwesties van nu; bouwkundige elementen die thema’s als klimaatbestendigheid, circulariteit en natuurinclusiviteit omvatten, maar ook prefabricage en korte bouwtijd. Doordat we deze elementen niet als een technische add-on aan de gevel hangen, maar integraal mee ontwerpen, krijgt Nieuw Kralingen een architectuur die actueel en intrinsiek oprecht is.
Het grote ontwerpplezier – noem het form follows fun – waarmee we met deze elementen een gevel maken, vergroot de fascinatie om een vergelijkbare architectonische rijkdom te creëren als in Kralingen. Door hun expressie en vertelkracht roepen deze elementen, die de essentie van romantiek vormen, een associatie op met de eclectische stijlen die de straten van Kralingen kenmerken.
De vormtaal van de ornamentiek vindt zijn oorsprong net zo veel in het aanzetten van de bouwkundige aansluiting als in de natuur. Abstracties van flora en fauna worden puur figuratief ingezet om de gevel van een extra laag te voorzien; ornamentiek omdat het kan en omdat wij vinden dat het mag. Soms heel subtiel aanwezig en soms nadrukkelijk beeldbepalend.
Het effect openbaart zich wanneer straks een avondwandeling door Nieuw Kralingen aanvoelt als een vanzelfsprekende verlenging van het rondje Kralingse plas. De associatieve werking van de architectuur in combinatie met het vele groen, maken de wijk zo goed dat het in de Rotterdamse volksmond straks bon ton is om te spreken over Kralingen Bain, Kralingen Village en Nouveau Kralingen.
